
![]() |
Pieter Bruegel de Oude – Kermis van Hoboken – 1559 |
Eeuwen geleden was Hobokenkermis tot ver buiten de dorpsgrenzen bekend. Foto’s bestonden nog niet, maar toch hebben we er beeldmateriaal van.
In 1559 tekende Pieter Bruegel de Oude, bijgenaamd Pier den Drol (de grappenmaker) de beroemde, zeg maar beruchte “Kermis van Hoboken”. Zuipende, vrijende en wallebakkende boeren bevolken het tafereel. Het tafereel zou veel navolging kennen.
![]() |
Ets van Barth. de Momper |
Toont deze “Kermis van Hoboken” wel degelijk Hoboken? Ik denk het wel. Elk afzonderlijk zijn de argumenten niet echt sluitend, maar de wijze waarop ze samen in één richting wijzen is zeer opvallend. Laten we de prent even van naderbij bekijken.
De kerk, in het midden van het dorp gelegen was voor de tijdgenoot ongetwijfeld onmiddellijk een vertrouwde baken. In de loop van de 16de eeuw vrijwel geheel vernietigd en her- en verbouwd in de 17de is ze dat voor ons helaas veel minder. Het afgebeelde kerkgebouw met ommuurd kerkhof en de ligging in het dorp tegenover de andere gebouwen lijkt nergens in tegenspraak met de bouwgeschiedenis van de Hobokense kerk.
Hoboken had van oudsher een handbooggilde. Hun vaandel wappert aan het stamlokaal.
De rondedans met onmiskenbaar stevige cadans verwijst mogelijk naar Den Hoboecken dans opgenomen in Het derde musyck boecxken van Tielman Susato, te Antwerpen uitgegeven in 1551.
En dan de boeren van Hoboken, de strontboeren. Was Bruegel reeds vertrouwd met de bijnaam van de Hobokenaren?
Op 7 oktober 1531 werd een edict uitgevaardigd om de “feesten ende kermessen te hauden op eenen dagh”. Onder landvoogdes Maria van Hongarije was dit edict nooit toegepast geworden, maar met het aantreden van Margareta van Parma als opvolgster in 1559 bestond de mogelijkheid dat het gevreesde edict wél zou opgelegd worden. Het edict werd inderdaad opgenomen in het eerste groot Nederlands Plakkaatboek van 1559.
Bruegel verwijst naar dit edict door op één prent de twee kermissen van Hoboken af te beelden. Zowel de kermis van de zondag na het feest van de Kruisvinding (3 mei) als die van de zondag na O.L.Vrouwgeboorte (8 september) werd afgebeeld. Zelfs het feest van de plaatselijke handbooggilde (Tweede Pinksterdag) gaat tegelijk door.
Geef als eerste een reactie